Κάθε θρησκεία και κάθε θρησκευτικό δόγμα έχει τους θρησκευτικούς του ηγέτες. Τι εννοούμε όμως με αυτόν τον όρο; Τι είναι ένας θρησκευτικός ηγέτης; Με απλά λόγια, μπορούμε να πούμε ότι ένας θρησκευτικός ηγέτης είναι ένας αρχιερέας ή με άλλα λόγια είναι ο ανώτατος ιερέας μίας θρησκείας. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποδίδονται ακόμη και κάποιες «υπερφυσικές» ή μυστικιστικές δυνατότητες σε αυτό το άτομο ενώ σε άλλες είναι απλά ο επικεφαλής της «ιεραρχίας», αυτός δηλαδή που αναλαμβάνει να καθοδηγεί τόσο τους πιστούς όσο και τους κατώτερους σε κατάταξη ιερείς και άλλα πρόσωπα και θεσμούς της θρησκείας.
Σε βιβλιοπωλεία όπως το Stinkrini – Θρησκευτικά βιβλία θα βρείτε πολλά βιβλία για τις θρησκείες και ιδιαίτερα για την ορθοδοξία μας. Αν λοιπόν θέλετε να μάθετε για τους μεγαλύτερους θρησκευτικούς ηγέτες της ορθοδοξίας, εκεί είναι το κατάλληλο μέρος για να ξεκινήσετε την έρευνα σας. Ας δούμε λοιπόν με λίγα και απλά λόγια ποιοι είναι αυτοί για να αποκτήσετε μία καλύτερη εικόνα σχετικά με την οργάνωση της ορθοδοξίας. Εδώ θα δούμε τα ανώτατα και ανώτερα αξιώματα.
Πατριάρχης
Ο όρος πατριάρχης μας έρχεται από την Εβραϊκή παράδοση και στην ουσία σημαίνει αρχηγός φυλής και πολλούς απογόνους. Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε ότι είναι ο αρχηγός μίας πολύ μεγάλης οικογένειας. Στην Εκκλησιαστική ιστορία, ο όρος Πατριάρχης στην αρχή αποδίδονταν σε όλους τους επισκόπους, αργότερα όμως, τον 5ο Αιώνα κι έπειτα, αποδόθηκε μόνο σε πέντε ιεράρχες και συγκεκριμένα στους Πατριάρχες Ρώμης, Αντιόχειας, Κωνσταντινούπολης, Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας και Ιερουσαλήμ. Το 398 ο Πατριάρχης της Ρώμης επέλεξε να αποκαλείται Πάπας και το 451 ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης ανακηρύχτηκε Οικουμενικός Πατριάρχης και στην ουσία έγινε ο ηγέτης των Ανατολικών Πατριαρχείων, κάτι που δυσαρέστησε τον Πάπα. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης λοιπόν, είναι ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης της Ανατολικής ή Ορθόδοξης Εκκλησίας και η έδρα του μέχρι και σήμερα είναι η Κωνσταντινούπολη.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης μπορεί να είναι μόνο Ελληνικής καταγωγής ώστε να κατανοεί καλύτερα τις γραφές. Αναλαμβάνει τον ρόλο του μετά από ψηφοφορία των Αρχιεπισκόπων και διατηρεί τον τίτλο του για όλο το υπόλοιπο της ζωής του. Η προσφώνηση που χρησιμοποιείται όταν αναφέρεται κάποιος σε αυτόν είναι Παναγιώτατος. Ο τωρινός Οικουμενικός Πατριάρχης είναι ο Βαρθολομαίος.
Αρχιεπίσκοπος
Με απλούς όρους, μπορούμε να πούμε ότι ο Αρχιεπίσκοπος είναι ο Διοικητής μίας Αρχιεπισκοπής. Πλέον όμως με τον όρο Αρχιεπίσκοπος αναφερόμαστε στον επικεφαλής μίας Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας όπως είναι η Ελληνική και η Κυπριακή. Ο Αρχιεπίσκοπος της Ελλάδας έχει σαν έδρα του την Αθήνα και ονομάζεται Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Εκλέγεται από τους Μητροπολίτες και η θητεία του είναι ισόβια. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αντικατασταθεί μόνο όταν «κοιμηθεί» ή αν αντιμετωπίζει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας που καθιστά αδύνατη την τέλεση των καθηκόντων του. Όταν αναφερόμαστε σε αυτόν τον προσφωνούμε Μακαριώτατο. Ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος είναι ο Ιερώνυμος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο όρος Αρχιεπίσκοπος συναντάται και στις Δυτικές Εκκλησίες, αλλά εκεί δεν αναφέρεται σε ηγέτη Αυτοκέφαλης Εκκλησίας αλλά στον προϊστάμενο μίας Επισκοπής.
Μητροπολίτης
Ο Μητροπολίτης είναι ο προϊστάμενος μίας Μητροπολιτικής Περιφέρειας. Το όνομα του το παίρνει επειδή ο ρόλος του είναι να είναι σαν μητέρα για τους πιστούς της πόλης του. Σήμερα οι Μητροπολιτικές περιφέρειες είναι οι μεγάλες πόλεις της χώρας μας ή ακόμη και ολόκληροι νομοί. Με απλά λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης είναι ο προϊστάμενος όλων των ιερέων της Πόλης, ασχέτως βαθμού. Ο Μητροπολίτης εκλέγεται από τους ανώτερους ιερείς μίας πόλης και είναι και αυτός ισόβιος. Ο Μητροπολίτης κάθε πόλης θεωρείται από τους «πρώτους πολίτες» της και δίνει το παρών σαν επίσημος προσκεκλημένος σε πολλές εκδηλώσεις ενώ μπορεί να χορηγεί ή να διοργανώνει και ο ίδιος εκδηλώσεις κυρίως θρησκευτικού χαρακτήρα. Γενικά είναι σαν σύνδεσμος της εκκλησίας με την Διοίκηση της πόλης. Ο Μητροπολίτης προσφωνείται με τον όρο Σεβασμιώτατος.