O άγιος Θεοφύλακτος, καταγόταν από την Ανατολή και έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντα του Δ`. Είχε φήμη σοφού και δημιούργησε φιλικές σχέσεις με ανώτερους κρατικούς λειτουργούς.
Το 784 έγινε μοναχός σε κάποιο μοναστήρι στον Εύξεινο Πόντο. Λίγο αργότερα εξελέγη επίσκοπος Νικομήδειας.
Όταν αναζωπυρώθηκε ο αγώνας των εικονομάχων και ξεκίνησε νέος διωγμός κατά των εικονολατρών χριστιανών, ο άγιος Θεοφύλακτος καταδικάστηκε σε εξορία.
Το 840 κοιμήθηκε και λίγα χρόνια αργότερα το Ιερό λείψανό του μεταφέρθηκε στη Νικομήδεια και εναποτέθηκε στο Ναό που ο ίδιος έκτισε.