Τι σημαίνει σασμός στα Κρητικά: Η βαθιά έννοια της συμφιλίωσης στην κρητική παράδοση
Ο σασμός συμβολίζει τη λύτρωση μετά τη σύγκρουση, όπως ο έκπτωτος άγγελος αναζητά τη συγχώρεση. Είναι η πορεία από το σκοτάδι στο φως, από την πτώση στην επανένωση.
Αν υπάρχει μια λέξη που κουβαλά μέσα της ολόκληρη τη φιλοσοφία, την ψυχή και την κουλτούρα της Κρήτης, αυτή είναι ο σασμός.
Πολλοί σήμερα αναρωτιούνται «τι σημαίνει σασμός», ιδιαίτερα μετά τη δημοτικότητα που γνώρισε μέσα από τη λογοτεχνία και την τηλεόραση.
Όμως ο σασμός δεν είναι απλώς ένας τίτλος ή μια ωραία λέξη. Είναι ένας θεσμός βαθιά ριζωμένος στην κρητική κοινωνία, μια διαδικασία συμφιλίωσης, που γεννήθηκε μέσα από τη σκληρή πραγματικότητα των βεντετών και της τιμής.
Η προέλευση της λέξης «σασμός»
Η λέξη σασμός προέρχεται από το ρήμα σάζω ή σάσσω, που στα κρητικά σημαίνει «συμφιλιώνω», «τακτοποιώ», «φέρνω σε ισορροπία». Στη ρίζα της περικλείει την έννοια του νοικοκυρέματος και της αποκατάστασης της αρμονίας. Στην Κρήτη, ο σασμός δεν αφορά μόνο τις οικογένειες που βρίσκονταν σε έχθρα ή βεντέτα, αλλά γενικότερα κάθε μορφή ειρήνευσης, όπου οι άνθρωποι αποφασίζουν να βάλουν ένα τέλος στο μίσος και να ξαναπιάσουν το νήμα της συνύπαρξης.
Όταν, λοιπόν, ρωτάμε «τι σημαίνει σασμός», η απάντηση δεν είναι απλή. Είναι μια πράξη, μια ιεροτελεστία, ένας κοινωνικός και ηθικός μηχανισμός που λειτουργούσε για αιώνες σε τοπικές κοινωνίες, προκειμένου να επανέλθει η ισορροπία που είχε διαταραχθεί από το αίμα.
Ο σασμός και η βεντέτα στην Κρήτη
Η βεντέτα, ή αλλιώς η μακρόχρονη έχθρα μεταξύ οικογενειών, αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά – και συνάμα πιο σκοτεινά – κεφάλαια της κρητικής ιστορίας. Όταν χυνόταν αίμα, η τιμή απαιτούσε εκδίκηση. Οι οικογένειες κλείνονταν μέσα στον κύκλο του μίσους, που μπορούσε να κρατήσει χρόνια, ακόμα και γενιές. Ο σασμός ήταν ο μόνος τρόπος να σπάσει αυτός ο κύκλος.
Ο σασμός δεν γινόταν εύκολα. Ήταν μια σύνθετη διαδικασία, που απαιτούσε τη μεσολάβηση σεβαστών ανθρώπων του χωριού, συνήθως ιερέων ή γερόντων.
Χρειαζόταν αμοιβαία κατανόηση, συγγνώμη, και πολλές φορές συμβολικές πράξεις για να αποκατασταθεί η ισορροπία – όπως ένας γάμος ανάμεσα στις δύο οικογένειες, ή η οικονομική αποζημίωση. Ο στόχος δεν ήταν η εκδίκηση, αλλά η ειρήνη.
Ο σασμός ως φιλοσοφία ζωής
Ο σασμός, πέρα από κοινωνικός θεσμός, είναι και φιλοσοφία ζωής. Αντιπροσωπεύει την ικανότητα του ανθρώπου να υπερβαίνει το πάθος, να συγχωρεί, να ξαναβρίσκει το ανθρώπινο πρόσωπο του άλλου. Σε έναν τόπο που η τιμή και η υπερηφάνεια είχαν τεράστια σημασία, ο σασμός απαιτούσε θάρρος μεγαλύτερο από αυτό της εκδίκησης.
Όπως έλεγαν οι παλιοί Κρητικοί, «ο σασμός θέλει λεβεντιά». Και πράγματι, η συμφιλίωση δεν ήταν πράξη αδυναμίας, αλλά ύψιστη πράξη δύναμης και αξιοπρέπειας. Στο βάθος, ο σασμός συνδέεται με την έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, του σεβασμού στη ζωή και της συνύπαρξης.
Ο σασμός στη σύγχρονη εποχή
Σήμερα, η Κρήτη έχει αφήσει πίσω της τις βεντέτες. Όμως ο όρος σασμός έχει αποκτήσει ένα νέο, πιο ευρύ περιεχόμενο. Δηλώνει κάθε πράξη συμφιλίωσης, επανένωσης, κατανόησης. Μπορεί να αφορά οικογένειες, φίλους, συνεργάτες ή ολόκληρες κοινότητες. Στον σύγχρονο κόσμο, όπου οι συγκρούσεις παίρνουν άλλες μορφές – ψυχολογικές, επαγγελματικές, κοινωνικές – ο σασμός θυμίζει την αξία της επικοινωνίας και της συγχώρεσης.
Η φράση «ας κάνουμε σασμό» χρησιμοποιείται ακόμα στην Κρήτη, για να δηλώσει την πρόθεση να λήξει μια διαμάχη, μικρή ή μεγάλη. Είναι μια πρόσκληση για ειρήνη, μια υπενθύμιση ότι πάντα υπάρχει δρόμος επιστροφής, όσο βαθύ κι αν είναι το ρήγμα.
Ο σασμός στη λογοτεχνία και την τέχνη
Η έννοια του σασμού έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς και δημιουργούς. Ο πιο γνωστός είναι ίσως ο Σπύρος Πετρουλάκης, ο οποίος με το ομώνυμο μυθιστόρημά του «Σασμός» ανέδειξε τη δύναμη της συγχώρεσης μέσα από μια δραματική ιστορία αγάπης και αίματος. Η τηλεοπτική μεταφορά του έργου έκανε τη λέξη ευρύτερα γνωστή στο πανελλήνιο, κάνοντας πολλούς να ρωτήσουν ξανά «τι σημαίνει σασμός» και να αναζητήσουν τις ρίζες της.
Πέρα όμως από τη μυθοπλασία, ο σασμός λειτουργεί και ως σύμβολο: είναι η σύγκρουση του παλιού με το νέο, της παράδοσης με την πρόοδο, του μίσους με την αγάπη. Μια λέξη που κουβαλά το βάρος του αίματος αλλά και το φως της λύτρωσης.
Η σημασία του σασμού σήμερα
Σε μια εποχή που οι σχέσεις δοκιμάζονται και η κοινωνική συνοχή απειλείται, ο σασμός γίνεται πιο επίκαιρος από ποτέ. Η κατανόηση του τι σημαίνει σασμός μας διδάσκει πως η συμφιλίωση δεν είναι αδυναμία, αλλά προϋπόθεση για πρόοδο.
Είτε μιλάμε για οικογένειες, για κοινότητες, ή για ολόκληρες κοινωνίες, η πράξη του σασμού είναι μια επαναφορά στην ανθρωπιά. Είναι το σημείο όπου η ψυχή βρίσκει ανάπαυση, εκεί όπου ο θυμός σταματά και γεννιέται η ελπίδα.
Ο σασμός μας θυμίζει ότι κανένα μίσος δεν είναι παντοτινό. Ότι η συμφιλίωση, όσο δύσκολη κι αν είναι, έχει τη δύναμη να θεραπεύει πληγές που το πέρασμα του χρόνου μόνο του δεν μπορεί να γιατρέψει.
Συμπέρασμα: Ο σασμός ως διαχρονικό μήνυμα
Αν προσπαθήσουμε να δώσουμε μια σύγχρονη απάντηση στο «τι σημαίνει σασμός», θα λέγαμε πως είναι η συνειδητή απόφαση να αφήσεις πίσω το παρελθόν και να ανοίξεις τον δρόμο στο μέλλον. Είναι μια πράξη θάρρους, ωριμότητας και πίστης στον άνθρωπο.
Ο σασμός δεν είναι μόνο μια κρητική λέξη. Είναι μια παγκόσμια αξία, που μιλά για τη συμφιλίωση, τη συγχώρεση, την αποκατάσταση της ισορροπίας. Στην καρδιά του, κρύβεται η ελπίδα ότι κάθε διαμάχη μπορεί να τελειώσει, και κάθε πληγή να επουλωθεί, αν υπάρχει θέληση, σεβασμός και αγάπη.
Όπως λέει μια παλιά μαντινάδα:
«Σασμός να γίνει στην καρδιά, που μίσος έχει θρέψει,
για να ’ρθει πάλι η χαραυγή, κι η αγάπη να την θρέψει.»
Έτσι, ο σασμός δεν είναι μόνο μια πράξη, αλλά ένας τρόπος ζωής – ένας ύμνος στη συμφιλίωση, στην καλοσύνη και στην ανθρώπινη δύναμη να ξεπερνά το σκοτάδι για να βρει ξανά το φως.
Εύβοια ειδήσειςΤο ωραιότερο όνομα οδηγεί σε αυτό το χωριό της Εύβοιας
Η διάβαση πεζών… αόρατη για τους οδηγούς στη Χαλκίδα
Το αυτοκίνητο που… πέταξε πάνω από τη γέφυρα της Χαλκίδας!
Δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χαλκίδα και την Εύβοια με την υπογραφή του evianewsτου Γιώργου Κουτσελίνη.
Ακολουθήστε το evianews.com στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι όλα τα νέα.