Ζωοδόχου Πηγής: Πότε γιορτάζει η Πηγή και η Ζωή
Η Εκκλησία μας τιμά τη γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα, αφιερώνοντας τη μέρα αυτή στην Παναγία ως πηγή της Ζωής, που ανέδειξε τον Χριστό, τον Ζωοδότη. Την ημέρα αυτή γιορτάζουν και τα ονόματα Πηγή και Ζωή.
Η Ζωοδόχος Πηγή είναι ένα από τα πιο γνωστά ιερά αγιάσματα της Ορθοδοξίας. Το αγίασμα της Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας, όπως είναι επίσης γνωστό, βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, κοντά στα λεγόμενα «Παλάτια των Πηγών», όπου οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες περνούσαν την Άνοιξη. Το όνομα “Μπαλουκλί” προέρχεται από την τουρκική λέξη Balık, που σημαίνει «ψάρι», λόγω των ψαριών που υπάρχουν στο αγίασμα.
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την αποκάλυψη του Αγιάσματος. Η πρώτη προέρχεται από τον ιστορικό Νικηφόρο Κάλλιστο και αφορά τον μελλοντικό Αυτοκράτορα Λέοντα τον Θράκα ή Μέγα (457–474 μ.Χ.). Όταν ακόμα ήταν στρατιώτης, συνάντησε έναν τυφλό κοντά στη Χρυσή Πύλη που του ζήτησε νερό. Ψάχνοντας, άκουσε φωνή που του υπέδειξε μια πηγή. Ο τυφλός ήπιε από το νερό και θεραπεύτηκε. Όταν ο Λέων έγινε Αυτοκράτορας, έκτισε εκεί εκκλησία προς τιμήν της Θεοτόκου, όπως του είχε πει η φωνή.
Αν και η περιγραφή της εκκλησίας από τον Κάλλιστο φαίνεται να ταιριάζει περισσότερο στο κτίσμα του Ιουστινιανού, ιστορικά επιβεβαιώνεται ότι ήδη από το 536 μ.Χ. υπήρχε μοναστήρι στον τόπο αυτό, καθώς στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης εκείνης της χρονιάς αναφέρεται ηγούμενος του «Οίκου της Θεοτόκου εν τη Πηγή».
Η δεύτερη εκδοχή, που καταγράφεται από τον Προκόπιο, τοποθετεί την αποκάλυψη στον 6ο αιώνα, επί Ιουστινιανού. Σύμφωνα με αυτήν, ο αυτοκράτορας κυνηγούσε στην περιοχή και, μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο, είδε σε όραμα παρεκκλήσι, πλήθος πιστών και έναν ιερέα μπροστά σε πηγή. Όταν ρώτησε τι είναι αυτό, του απάντησαν πως είναι η “πηγή των θαυμάτων”.
Ο Ιουστινιανός, εμπνευσμένος από την εμπειρία του, έκτισε εκεί μοναστήρι, χρησιμοποιώντας υλικά που περίσσεψαν από την κατασκευή της Αγίας Σοφίας. Ο Ι. Κεδρηνός αναφέρει ότι το μοναστήρι χτίστηκε το 560 μ.Χ.
Η Ζωοδόχος Πηγή δεν έχει σταθερή ημερομηνία εορτασμού, καθώς εξαρτάται από το Πάσχα. Τιμάται πάντοτε την Παρασκευή της Διακαινησίμου, δηλαδή την πρώτη Παρασκευή μετά την Ανάσταση. Η ημέρα αυτή είναι ιδιαίτερα αγαπητή στους πιστούς και σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τελείται αγιασμός στα αγιάσματα των ναών προς τιμήν της Παναγίας.
Ο λαός προσέρχεται με ευλάβεια για να λάβει τη χάρη και την ευλογία της Θεοτόκου, που είναι η Ζωοδόχος Πηγή, δηλαδή αυτή που μεταδίδει τη Ζωή.
Η γιορτή υπενθυμίζει τη θαυματουργική δύναμη της Παναγίας και την παρουσία της στην καθημερινότητα των πιστών ως προστάτιδα, θεραπεύτρια και μητέρα όλων.